منظور از نفس لوامه چیست
مهدی
بچه ها کسی جواب رو میدونه ؟
منظور از نفس لوامه چیست را از این سایت دریافت کنید.
نفس
نفس
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
برای نَفَس به معنی دم و بازدم تنفس را ببینید.
برای دیگر کاربردها نفس (ابهام‌زدایی) را ببینید.
[۱]نَفْس در لغت به معنی جان، روح، روان و نشاندهنده زنده بودن است.[۲] در علوم اسلامی و قرآن، به عنوان جهت‌دهنده حرکت و اندیشه انسان شناخته می‌شود و بسیاری از کردارها و رفتارهای انسان به پیروی از نفس او شکل می‌گیرد. در قرآن به چهار گونه نفس انسانی اشاره شده‌است.[۳] در تعریفی از نفس آمده است؛ نفس آن چیزی است که تعیین موجودیت می‌کند در ظاهر و باطن و نشانه اش این است که خواسته دارد.[۴]
نفس امّاره (روان بَدفَرما)[۵]: در آیه ۵۳ از سوره یوسف به این نفس اشاره شده‌است. نفس اماره انسان را بسوی کارهای زشت هدایت می‌کند.[۶]نفس لَوّامه (روان سرزنشگر): در آیه ۲ سوره قیامت به این نفس اشاره شده‌است. این نفس انسان را بخاطر اعمال زشتی که مرتکب می‌شود، سرزنش می‌کند. از این نفس به تعبیر شده‌است. بر اثر تکرار کردارهای زشت و گناهان، این نفس کارکرد خود را از دست می‌دهد.نفس مُلهَمه (روان الهام‌گیرنده): در آیه ۷ و ۸ سوره شمس به این نفس اشاره شده‌است. این نفس، موجب نوعی پیوند میان انسان و عالم غیب است و از عالم غیب به آن الهام می‌شود.نفس مُطمَئنّه (روان بی‌گمان): در آیه ۲۷ سوره فجر، به این نفس اشاره شده‌است. این نفس متصل به خدا است و به واسطه این پیوند، دارای اطمینان است. کسی که این نفس در او بیدار می‌شود، راه و روش خود را می‌یابد و به دنبال یقین حرکت می‌کند.در نوشته‌های اسلامی گونه‌های دیگری از نفس را نیز ذکر می‌کنند:
نفس راضیه (روان خرسند): در این مرحله، جان فرد از آن‌چه بر او می‌گذرد خرسند است.نفس مَرضیه (روان خرسندی‌یافته): جانی که خدا از او خرسند است.نفس صافیه (روان پالوده): جانی که به کمال رسیده‌است.دسته بندی انواع نفس[ویرایش]
نفس (ذهن)
نفس (صورت خیالی در عالم مثال منفصل که جدای از نفس کل نیست)
نفس (نفس مُدرک) نفس (نفس ناطقه) نفس (نفس عارض)
نفس (نفس به لحاظ اخلاقی؛ اماره، لوامه، مطمئنه)
نفس (نفس واحده)[۷]
قوای نفس[ویرایش]
از نظر فارابی، نفس دارای پنج قوه است:
غاذیه: این قوه که امور مربوط به تغذیه بدن را بر عهده دارد، خود از چند قوه فرعی تشکیل شده‌است: هاضمه، مُنمیه، مولّده، جاذبه، ماسکه، ممیزه و دافعه.حاسه:مقصود از این قوه، همان نیرویی است که به ادراک دیدنیها، شنیدنیها، بوییدنیها، چشیدنیها و لمس کردنیها می‌پردازد.متخلیه: این قوه در صورتهای حسی تصرف می‌کند و با ترکیب کردن آنها با یکدیگر یا تجزیه‌شان، چیزهایی پدید می آورد که ممکن است بهره ای از واقعیت نداشته باشند.نزوعیه: نیرویی است که شوق و کراهت را در وجود انسان برمی‌انگیزد و به پدیده‌هایی چون ترس، غضب، خشنودی،فرار و جستجو می انجامد.ناطقه: آدمی به یاری این قوه به تعقل می‌پردازد و زشت را از زیبا جدا می‌سازد. این قوه خود به نظری و عملی تقسیم شده‌است.[۸][۹]منابع[ویرایش]
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به در ویکی‌گفتاورد موجود است.
↑ https://www.aparat.com/v/dgUMw
↑ لغتنامه دهخدا. «نفس». دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۰۹.
↑ حسینعلی منتظری (۱۳۸۷)، «اخلاق»، ، تهران: نشر سایه، ص. ۳۱۴ تا ۳۱۶، شابک ۹۶۴-۵۹۱۸-۶۱-۸
↑ دژاکام، حسین (۱۳۷۷). . پرشکوه.
↑ «بررسی و تحلیل نفس بدفرما در حدیقه و مثنوی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۶.
↑ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۵.
↑ فرهنگ جامع اصطلاحات عرفانی ابن عربی ، تاليف دكتر گل بابا سعيدی – تهران : انتشارات زوار1387.
↑ الفارابي، أبو نصر. . دار ومكتبة الهلال للطباعة والنشر. صص. ۸۷.
↑ جمعی از نویسندگان زیر نظر دکتر محمد فنایی اشکوری (۱۳۹۲). . تهران: سمت. صص. ۲۲۴. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۳۰-۹۵۰-۱.
نبو عرفان و تصوف
رده‌ها: اصطلاحات اسلامیالهیات اسلامیالهیات تشیعخودروان‌شناسی صوفیفلسفه صوفیمفهوم‌های خود
نفس لوامه
نفس لوامه
اخلاق
آیات افک • آیه اخوت • آیه اطعام • آیه نبأ • آیه نجوا • آیه مشیت • آیه بر • آیه اصلاح ذات بین • آیه ایثار
احادیث اخلاقیحدیث قرب نوافل • حدیث مکارم اخلاق • حدیث معراج • حدیث جنود عقل و جهل
فضایل اخلاقیتواضع • قناعت • سخاوت • کظم غیظ • اخلاص • خشیت • حلم • زهد • شجاعت • عفت • انصاف • اصلاح ذات البین • عیب‌پوشی
رذایل اخلاقیتکبر • حرص • حسد • دروغ • غیبت • سخن‌چینی • بخل • عاق والدین • حدیث نفس • عجب • سمعه • قطع رحم • اشاعه فحشاء • کفران نعمت
اصطلاحات اخلاقیجهاد نفس • نفس لوامه • نفس اماره • نفس مطمئنه • محاسبه • مراقبه • مشارطه • گناه • درس اخلاق • استدراج
عالمان اخلاقملامهدی نراقی • ملا احمد نراقی • سید علی قاضی • سید رضا بهاءالدینی • سید عبدالحسین دستغیب • محمدتقی بهجت • علی‌اکبر مشکینی • محمدرضا مهدوی کنی
منابع اخلاقیقرآن • نهج البلاغه • مصباح الشریعة • مکارم الاخلاق • المحجة البیضاء • مجموعه ورام • جامع السعادات • معراج السعادة • المراقبات نبو
نَفْسِ لَوَّامه به‌معنای نَفْسِ سرزنشگر، حالتی نفسانی است که در آن، انسان خود را به‌جهت خطاهایش سرزنش می‌کند. این اصطلاح برگرفته از آیه دوم سوره قیامت است. عالمان مسلمان ذیل این آیه، تفسیرهای مختلفی در خصوص نفس لوامه مطرح کرده‌اند.نفس لوّامه در مقابل نفس اَمّاره و نفس مطمئنه قرار دارد. به‌باور عالمان مسلمان انسان تنها یک هویت دارد. آنگاه که از عقل پیروی می‌کند، از آن به نفس لوامه تعبیر می‌شود، زمانی که برخلاف آن حکم می‌کند، به آن نفس اماره می‌گویند و وقتی به آرامش روحی می‌رسد، آن را نفس مطمئنه می‌نامند.
مفهوم‌شناسی
نَفْسِ لَوَّامه به معنای نَفْسِ سرزنشگر، به گفته مرتضی مطهری مرتبه‌ای از نفس است که در مرحله‌ای بالاتر از نفس اَمّاره و پایین‌تر از نفس مطمئنه قرار دارد.[۱] محمدتقی مصباح یزدی هم گفته حالتی از نفس است که در آن انسان از خطاهایش پشیمان می‌شود و خود را سرزنش می‌کند.[۲] این اصطلاح در آیه ۲ سوره قیامت به کار رفته است: «وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ؛ و سوگند به نفس سرزنشگر».
گفته شده نفس لوامه، همان وجدان است که انسان را پس از ارتکاب گناه سرزنش کرده و او را دچار عذاب وجدان می‌کند.[۳]
تفاوت با نفس اماره و نفس مطمئنه
نفس لوامه در مقابل نفس اَمّاره و نفس مطمئنه قرار دارد.[۴] نفس اماره حالتی از نفس است که در آن، انسان به عقلش گوش نمی‌دهد و به گناه رو می‌آورد.[۵] نفس مطمئنه هم حالتی است که بر اثر تکرار، توجه به عقل و پیروی از آن، ملکه و عادت می‌شود و انسان اطمینان و آرامش می‌یابد.[۶]
منافات نداشتن نفْس‌های مختلف با یکی‌بودن هویت انسان
به‌باور عالمان مسلمان، اینکه انسان نفس‌های مختلفی چون نفس اَمّاره و لوّامه و مطمئنه دارد، با یکی‌بودن نفس یا هویت انسان منافات ندارد. آنها معتقدند انسان بیشتر از یک نفس یا هویت یا خود ندارد و این اصطلاحات حالت‌ها و مراتب مختلف نفس را نشان می‌دهند.[۷]
محمدتقی مصباح یزدی نوشته است نفس گاهی به کارهای بد دستور می‌دهد که از آن به نفس اماره تعبیر می‌کنند. گاهی هم خود را به‌خاطر خطاهایس سرزنش می‌کند که از این ملامتگری به نفس لوامه یاد می‌شود.[۸]
به‌گفته مرتضی مطهری، انسان دو «من» یا «خود» ندارد؛ بلکه یک خودِ دارای مراتب دارد. گاه در مرتبه‌ای پایین قرار دارد که از عقل فرمان نمی‌برد. این نفس اماره او است. در مرتبه‌ای بالاتر، هشیارتر است و اگر کار بدی کرد، خود را محاکمه می کند که به آن نفس لوامه می‌گویند.[۹]
نفس لوامه در کتاب‌های تفسیری
در کتاب‌های تفسیری، برداشت‌های مختلفی از نفس لوامه مطرح شده است. برخی از آنها به شرح زیر است:
منظور نفس انسان مؤمن است که خود را به‌خاطر گناهان یا سستی در کارهای خیر سرزنش می‌کند.[۱۰] علامه طباطبایی این دیدگاه را پذیرفته است.[۱۱]
منظور نفس همه انسان‌ها، چه نیکوکار، چه بدکار در روز قیامت است؛ زیرا در این روز، بدکاران به‌علت آنکه تقوا پیشه نکرده‌اند و نیکوکاران به‌جهت آنکه بیشتر عبادت نکرده‌اند، خود را سرزنش می‌کنند. این دیدگاه را به عبدالله بن عباس نسبت می‌دهند.
منظور تنها نفس گناهکاران در روز قیامت است؛ زیرا آنها در روز قیامت، خود را به‌جهت گناهانشان ملامت می‌کنند.
منظور انسان‌های باتقوا است که در روز قیامت گناهکاران را سرزنش می‌کنند.[۱۲]
کاربرد در ادبیات
از نفس لوامه در ادبیات فارسی هم سخن آمده است. در کنزالحقایق، اثر محمود شبستری، عارف و شاعر قرن هشتم هجری قمری آمده است:
چو می‌خواهی بدانی نفس و شیطان تو شیطان، کفرِ نفس خویش می‌دان
اگر نفس تو امّاره است، شیطان چو لوّامه شود، گردد مسلمان
چو باشد تند، امّاره است نامش بود لوّامه، چون کردند رامَش[۱۳]
مولوی هم سروده است:
چون ز بند دام، باد او شکست نفس لوّامه برو یابید دست[۱۴]
جستارهای وابسته
نفس اماره نفس مطمئنه
پانویس
↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۵۹۵-۵۹۶.
↑ مصباح یزدی، آیین پرواز، ۱۳۹۹ش، ص۲۶.
↑ محفوظی، «نفس لوامه»، ص۱۲.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۷، ص۳۷؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۵۹۵-۵۹۶؛ مصباح یزدی، آیین پرواز، ۱۳۹۹ش، ص۲۶-۲۷.
↑ مصباح یزدی، آیین پرواز، ۱۳۹۹ش، ص۲۷؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۵۹۵-۵۹۶.
↑ مصباح یزدی، آیین پرواز، ۱۳۹۹ش، ص۲۷.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۷، ص۳۶-۳۷؛ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۵۹۵؛ مصباح یزدی، «اخلاق و عرفان اسلامی»، ص۸.
↑ مصباح یزدی، «اخلاق و عرفان اسلامی»، ص۸.
↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۵۹۴-۵۹۶.
↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۸ق، ج۲۰، ص۱۰۳؛ فخررازی، مفاتیح‌الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳۰، ص۷۲۰.
↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۸ق، ج۲۰، ص۱۰۳.
↑ فخررازی، مفاتیح‌الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳۰، ص۷۲۰-۷۲۱.
↑ شبستری، کنزالحقایق، وبگاه گنجور.
↑ مولوی، مثنوی معنوی، دفتر پنجم، بخش ۸۱، وبگاه گنجور.
منابع
شبستری، محمود، کنزالحقایق، وبگاه گنجور، تاریخ بازدید: ۲۷ آبان ۱۳۹۹ش.
بچه ها کسی جواب رو میدونه ؟